Jan Chrzciciel przyszedł na świat pomiędzy 6 r. p.n.e. a 2 r. p.n.e. w En Kerem, zmarł ok. 32 r. n.e. w Macheront. Był pustelnikiem i prorokiem żydowskim, jest świętym katolickim i prawosławnym.
Urodził się między 6 a 2 r. p.n.e. Przez wiele lat św. Jan był pustelnikiem, a to jako prorok, który wzywał do nawrócenia. Udzielał chrztu w Jordanie. Cel chrztu był jeden, a mianowicie przygotowanie osoby do nawrócenia. Chrzest z rąk Jana przyjął także Jezus. Teologowie tłumaczą, że w ten sposób Mesjasz dokonał uświęcenia wody w Jordanie. Dzięki temu woda służy do chrztu świętego, czyli sakramentu, który jest pierwszym i najważniejszym sakramentem dla chrześcijan.
Przyjmuje się, i słusznie, że Jan Chrzciciel był obrońcą małżeństwa. Był bowiem tym, który skarcił samego władcę, Heroda, za cudzołóstwo, a ściślej związek z żoną jego brata. Potępiał ten związek publicznie. Za tę śmiałą obronę trwałości małżeństwa i czystości obyczajów został skazany na śmierć męczeńską. Jan Chrzciciel został ścięty, a jego głowę, zgodnie z obietnicą Heroda, podano na tacy jego nałożnicy, czego sama się domagała. Natomiast Jezus Chrystus stwierdził na temat Jana Chrzciciela, że między narodzonymi z niewiast nie było dotąd większego człowieka od Jana Chrzciciela. Jan Chrzciciel zmarł ok. 32 r. n.e.
Imię Jan oznacza w języku hebrajskim „Jahwe się zmiłował” lub „Bóg jest łaskawy”. Św. Jan był synem Elżbiety i kapłana Zachariasza. Historię Jana możemy odnaleźć w Piśmie już w chwili, gdy miało miejsce zwiastowanie przez Anioła Gabriela Zachariaszowi dotyczące jego przyszłego potomka, który według treści tego zwiastowania miał zostać człowiekiem wybitnym, na co też miało wskazywać już samo imię Jan. Warto też zaznaczyć, że wiekowo Jan był od Jezusa starszy zaledwie o pół roku.
Wybitny pustelnik
Jan wybrał drogę pustelnika i anachorety. Gdy skończył 30 lat przyszedł przełom, bowiem zgodnie z ówczesnym prawem mógł wówczas głosić nowinę, występując publicznie. Źródła mówią, iż debiut Jana miał miejsce w roku piętnastym panowania cesarza Tyberiusza. Świat usłyszał wówczas z ust Jana, iż wnet nadejdzie mesjasz. Źródła mówią na jego temat, że: „Miał bowiem za odzienie sierść wielbłąda i pas skórzany na biodrach. Żywił się zaś jedynie szarańczą i miodem leśnym”. Jan akcentował przy tym potrzebę wewnętrznego przeobrażenia na drodze modlitwy i pokuty, chrzcił wtedy w rzece Jordan coraz liczniejszą rzeszę chętnych podążania ścieżką, którą głosił. W ten sposób Jan miał uruchomić nowy ruch religijny, który miał miejsce w ówczesnej Palestynie. Powiadał wówczas, iż: „Ten, który idzie za mną, mocniejszy jest ode mnie: ja nie jestem godzien nosić Mu sandałów”. Natomiast w momencie gdy przyszedł do niego Chrystus, doszło w życiu Jana do przełomu. Jan zdawał się wtedy wiedzieć już co tak naprawdę wiąże się z imieniem Jezus, mianowicie, że jego przeczucia dotyczące przyszłości właśnie spełnają się. Nie bez znaczenia była też spora ilość wrogów Jana, w tym żydowskich uczonych w piśmie, na szczęście jednak do pewnego momentu decydowali się oni zajmować stanowiska wyczekujące.
Motywy śmierci
Jan poniósł śmierć męczeńską. Wiążący był rozkaz króla Heroda II Antypasa. Kwestią, która zadecydowała, był fakt, iż Jan zarzucił mu spółkowanie z żoną swego brata. Naraził się zatem śmiertelnie. Herod Antypas działał determinowany wolą wymienionej żony brata, którą pobrał jako swą ślubną. Ona to rozkazała mu przynieść głowę Jana na tacy – a Herod ochoczo wypełnił jej wolę.
Kult Jana Chrzciciela
Benedykt XVI zwrócił uwagę, że: “Jak przystało na autentycznego proroka, Jan dał świadectwo prawdzie bez kompromisów. Obnażał łamanie przykazań Bożych nawet, kiedy dopuszczali się tego możni. I tak kiedy oskarżył o zdradę Heroda i Herodiadę, przypłacił to życiem, przypieczętowując męczeństwem swą służbę Chrystusowi, który jest wcieloną Prawdą”. Było to związane z faktem, iż Elżbieta została napełniona Duchem Świętym, co oznacza, że Jan również został napełniony łaską uświęcającą pochodzącą od Anioła Gabriela, a więc został również uwolniony od grzechu pierworodnego. Z tej przyczyny Kościół – całkiem wyjątkowo – obchodzi uroczystość ku czci Jan Chrzciela dwukrotnie, nie tylko bowiem 29 sierpnia, czyli w dniu jego śmierci, jak się przyjęło, ale także w dniu jego narodzin, mianowicie 24 czerwca.
Miejsca upamiętnienia
Kult św. Jana Chrzciciela jest kultem najdawniejszym. Już od wieku IV powstawały kościoły jego imienia. Najsławniejszym kościołem jest na przykład Bazylika św. Jana na Lateranie w Rzymie, pierwotnie papieska katedra, ale również bazylika, wystawiona ku jego czci w Damaszku, a to za sprawą cesarza Teodozego I Wielkiego (379-395). Dziś jakkolwiek meczet turecki, jednak w jego zachodniej części znajduje się marmurowy grobowiec, mający według tradycji zawierać głowę św. Jana (Turcy bowiem czczą św. Jana jako proroka). Natomiast pod Jerozolimą, na miejscu domku świętych Elżbiety i Zachariasza stoi dziś kościół.
Jan Chrzciciel jako patron
Św. Jan Chrzciciel jest patronem Amiens, Florencji, Burgundii, Malty, Prowansji, czy też choćby archidiecezji warszawskiej. Jest patronem karmelitów i maltańczyków (joannitów). Patronuje również państwom takim jak Węgry, Niemcy, Malta, Holandia, Francja i Austria. Jest patronem mnichów, dziewic, pasterzy i stad, krawców, kuśnierzy, kowali, rymarzy, abstynentów, niezamężnych matek, osób skazanych na śmierć. Jest orędownikiem w czasie gradobicia i chorób epilepsji.
Ikonografia
Życie Jana Chrzciciela pełne było wielkiej świętości, pokuty i ascezy. Był to człowiek cechujący się bezkompromisowością i silnym charakterem. Był to pierwszy święty czczony w całym Kościele. To jemu dedykowana jest rzymska bazylika św. Jana na Lateranie, przy której swą siedzibę przez niemal 1000 lat mieli papieże. W ikonografii Jan jest dzieckiem, młodzieńcem albo ascetycznym mężczyzną, przyodzianym w skórę zwierzęcą albo płaszcz z wielbłądziej sierści. Atrybutem Świętego jest Baranek Boży, baranek na ramieniu, na księdze albo u stóp, baranek z kielichem, chłopiec bawiący się z barankiem, krzyż, głowa na misie. W tradycji wschodniej, głównie w ikonach, przedstawiany jest jako zwiastun ze skrzydłami.
Ciekawostki o Janie Chrzcicielu
- Według tradycji chrześcijańskiej i muzułmańskiej, prawowity grób Jana Chrzciciela mieści się w Wielkim Meczecie Umajjadów w Damaszku.
- Relikwią proroka jest jego prawa ręka, która jako wieki talizman zakonu joannitów ma znajdować się w czarnogórskim monasterze Narodzenia Matki Bożej w Cetyni.
- Do relikwii należą też palce Jana Chrzciciela, które przechowywane są w Sienie i Stambule.
- W 2010 fragmenty szczątków świętego znaleziono w ruinach prawosławnego klasztoru na wysepce
- Świętego Iwana niedaleko Sozopola. Relikwie wraz z alabastrowym relikwiarzem były zamurowane w ołtarzu dawno nieczynnego klasztoru.
- Jest patronem wielu zakonów, ale i wielu osób i profesji, na przykład dziewic, rymarzy, pasterzy i stad, kowali, kuśnierzy, krawców, w tym również abstynentów, niezamężnych matek, skazanych na śmierć.
- Jan Chrzciciel jest orędownikiem podczas gradobicia i w chorobach epilepsji.
Cytaty Jana Chrzciciela
„Ja wprawdzie chrzczę was wodą ze względu na waszą skruchę, ale ten, który przychodzi za mną, jest silniejszy niż ja; nie jestem godzien zdjąć mu sandałów. Ten będzie was chrzcił duchem świętym i ogniem. Ma on w ręce szuflę do odwiewania i całkowicie oczyści swe klepisko, i zbierze swą pszenicę do spichrza, ale plewy spali ogniem nieugaszonym.”
„Oto Baranek Boży, który gładzi grzech świata. To jest Ten, o którym powiedziałem: Po mnie przyjdzie Mąż, który mnie przewyższył godnością, gdyż był wcześniej ode mnie. Ja Go przedtem nie znałem, ale przyszedłem chrzcić wodą w tym celu, aby On się objawił Izraelowi.”
Święto Jana Chrzciciela – kiedy obchodzimy?
Jan Chrzciciel to postać wręcz legendarna. Ten święty wpisał się w kanon biblijny za swoje zasługi, natomiast jest on również często wspominany podczas różnego rodzaju liturgii, z których najważniejszą jest uroczystość Narodzenia św. Jana Chrzciciela.
Narodzenie św. Jana Chrzciciela miało miejsce mniej więcej pół roku przed Jezusem, czyli ok. 5 roku p.n.e. (historycy niestety pomylili się, ponieważ narodzenie Jezusa nie miało miejsca dokładnie na przełomie poprzedniej ery, a obecnej). Szczególną rolę Jana zwiastował archanioł Gabriel, który objawił się ojcu świętego – Zachariaszowi. Ten nie dowierzał aniołowi, ponieważ jego żona Elżbieta była bezpłodna. Kiedy Maryja odwiedziła rodziców Jana, a wchodząc do domostwa pozdrowiła Elżbietę, słysząc to Jan w łonie swojej matki poruszył się. W tym momencie Duch Święty napełnił Elżbietę (Ewangelia według św. Łukasza). Wiele lat później nastąpiło słynne ochrzczenie Jezusa, podczas którego objawił się Duch Święty w postaci białej gołębicy.
Kiedy święto Jana Chrzciciela ma miejsce? Corocznie obchody odbywają się 24 czerwca, a najbardziej znane można obejrzeć w Kanadzie, a konkretnie – Quebec. Warto wiedzieć, że dla Kanadyjczyków (z prowincji Quebec) jest to najważniejsze święto. Jest nawet ważniejsze od Dnia Kanady!
Dlaczego wybrano akurat tę datę? Uroczystość Narodzenia św. Jana Chrzciciela ma korzenie pogańskie. Zanim chrześcijaństwo zapanowało w Europie, na przełomie 23 i 24 czerwca odbywały się obrzędy. Później nazwano je dopiero nocą świętojańską, a jeszcze inaczej – wigilią Jana Chrzciciela. Dlaczego jest on tak ważną postacią? Wedle chrześcijan to właśnie Jan Chrzciciel był ostatnim prorokiem, który głosił Słowo Boże przed nadejściem Jezusa.
Nasuwa się jednak pytanie – skąd święto Jana Chrzciciela ma swoje największe obchody akurat w Kanadzie? Przyczynili się do tego francuscy katolicy, którzy migrowali za ocean w okolicach XVII wieku. Można znaleźć informacje w kronikach, że w pierwszej połowie XVII wieku, w noc świętojańską odbywały się huczne uroczystości chwalące Jana Chrzciciela. Co zabawne, na patrona prowincji Quebec pierwotnie wybrany został św. Józef, jednakże uroczystości na jego cześć miałyby miejsce w marcu, a warunki klimatyczne w Kanadzie nie sprzyjają świętowaniu w tamtej porze roku, z kolei koniec czerwca jest bardzo dobrym momentem na huczne celebracje.
Mimo, że Jan Chrzciciel jest stricte chrześcijańskim świętym, to uroczystości w Kanadzie z roku na rok zaczęły przybierać coraz bardziej świecki charakter. Nie ma w tym nic dziwnego, ponieważ dobrze wspomnieć, że np. Boże Narodzenie jest celebrowane w każdym zakątku świata, a więc nie tylko przez chrześcijan. Parada upamiętniająca narodzenie św. Jana Chrzciciela rokrocznie zachęca do wzięcia udziału liczne rodziny z dziećmi, ale też muzyków, tancerzy, a nawet cyrkowców, przez co nie można się dziwić, że jest to tak ciekawe wydarzenie.
Warto dodać, że święto Jana Chrzciciela nie wypada wyłącznie na dzień 24 czerwca, który upamiętnia narodziny świętego, ponieważ 29 sierpnia mają miejsce obchody wspominające jego męczeńską śmierć.